Stýrisskipanarlógarviðgerðin

Avrit av orðaskifti løgtingsins frá 87. fundi 28. juni 1994: 2. viðgerð av uppskoti landsstýrisins til løgtingslóg um stýrisskipan Føroya

A. Lasse Klein, løgtingsformaður (sj.) - 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8 - 9 - 10 - 11
B. Vilhelm Johannesen (jv.) - 1 - 2
C. Niels Pauli Danielsen (kffff.) - 1 - 2 - 3 - 4
D. Tordur J. Niclasen (uttanf.) - 1 - 2 - 3
E. Edmund Joensen (sb). - 1- 2 - 3 - 4 - 5 - 6
F. Helena Dam á Neystabø (sj.) - 1 - 2
G. Hergeir Nielsen (tj.) - 1 - 2
H. Jógvan Sundstein (ff.) - 1 - 2 - 3
I. Heini O. Heinesen (tj.) - 1 - 2
J. Atli P. Dam (jv.) - 1
K. Birgir Danielsen (ff.) - 1 - 2
L. Anfinn Kallsberg (ff.) - 1
M. John Petersen (ff.) - 1
N. Finnbogi Arge (sb.) - 1
O. Marita Petersen, løgmaður (jv.) - 1 - 2 - 3 

Formaðurin (Lasse Klein) (uttanfl.):
So fara vit til punkt 1 í skránni, tað er 2. viðgerð av løgtingsmáli nr. 190 Løgtingslóg um stýrtisskipan Føroya. Málið er lagt fram av landsstýrinum, Maritu Petersen, løgmanni, tann 24. mars, 1. viðgerð fór fram tann 6. apríl, og álitið er framlagt tann 22. juni. orðaskiftið er byrjað.

Vilhelm Johannesen (jv)
Harra formaður!
Tað er álit í løgtingsmálið nr. 190/1993: Løgtingslóg um stýrisskipan Føroya. Eg fari fyrist at biðja tingmenn um at gera eina líttla rætting í álitinum, tað er á síðu 21. Ovarlaga á síðu 21, har stendur, at ein minniluti, Tordur J. Niclasen, heldur at eitt mestatal við 27 tingmonnum er meira hóskandi...., og afturat Tordi Niclasen eru aftanfyri hatta uppskotið Edmund Joensen og Niels Pauli Danielsen.

(lesur upp álitið frá meirilutan í nevndini sí bls. *)

So er tað sum sagt minnilutaviðmerkingar í álitinum, og tann fyrsta, hon er frá Niels Paula Danielsen á síðu 14, og Tordur Niclasen hevur nakrar viðmerkingar, sum byrjað á síðu 15, so eg rokni við, at teir taka sjálvir orðið, og Edmund Joensen byrjar á síðu 17, og Hergeir Nielsen hevur eitt broytingaruppskot, sum er nevnt í teimum alemnnu viðmerkingunum, og tað er á síðu 21.

Niels Pauli Danielsen (Kffff)
Harra formaður!
Eg sjálvur, Niels Pauli Danielsen, loyvi mær at vísa á, at málið hevur fingið politiska viðgerð í nevnd, sum hevði sín fyrsta fund hósdagin hin 2. juni 1994, 13 dagar aftaná at løgmaður hevði ásett løgtingsval at verða hin 7. juli 1994.

Tað ber illa til at geva einum so stórum og týdningarmiklum máli sum løgtingslóg um stýrisskipan Føroya ta neyðugu politisku viðgerð, samstundis sum politikararnir hava nógv um at vera við fyrireikingum til val og við at føra valstríð.

Tí hevur tað verið høvuðsáskoðan minnilutans, at nýggja løgtingið eigur at sleppa at viðgera lógaruppskotið uttan at kenna seg bundið av nakrari í skundi gjørdari samtykt hjá løgtinginum, ið nú leggur frá sær.

Tá ið vit hava livað undir teimum gomlu lógunum so leingi sum síðani 1948, man tað bera til at gera tað ta tíð afturat, sum krevst til eina gjølliga viðgerð av nýggju stýrisskipanarlógini.

Harumframt er eingin til fulnar førur fyri at siga, hvussu nógv ið uppskotið hjá nevndini kemur at føra við sær av útreiðslum fyri landskassan bæði til umsiting og broytingar av lógar- og kunngerðartekstum.

Og við hesum í huga, tað stendur í áltinum og formaðurin las tað upp, at meirilutin, har eg sjálvur eri uppi í, leggur fram tvey uppskot til samtyktar, har vil eg gjarna siga, tað uppskotið, sum er undir rómartal trý, tað taki eg ikki undir við, so at tingmenn biðast leggja sær tað í geyma, út frá teimum viðmerkingum, sum eru sagdar frammanundan.

Nógv vald verður við uppskotinum hjá nevndini lagt til landsfyrisitingina og tann einstaka landsstýrismannin, og hevur minnilutin undir nevndarviðgerðini víst á ta skipan, ið er galdandi í øðrum londum og alt meira verður nýtt í næstu grannalondum okkara við nøkrum embætismonnum, ið koma og fara saman við teimum ymisku politikarunum, ið sita fyri ráðharrastovunum.

Hetta vil styrkja politikaran mótvegis tí fasta embætisvaldinum, tryggja politiska viljan og vera við til at fyribyrgja misnýtslu.

Eg fari at loyva mær eisini at koma við einum øðrum ivamáli, og tað er grein 38 í uppskotinum hjá landsstýrinum um kanningarstjóran, sum ikki hevur dómsmyndugleika, eg loyvi mær at ivast í, um tað er rætt, at hesin kanningarstjórin ikki hevur dómsmyndugleika. Mær tykir, at hetta er íkomið, tí at tú vilt gera kláran, greiðan, skilnað millum tað útinnandi valdið, tað lóggevanndi valdið og dómsvaldið, men skal tú hava ein neutralan kanningarstjóra, so tykir mær, at tað er neyðugt at fara til dómsvaldið, tað er eitt óheft vald av øllum hinum valdunum og er best ført fyri at geva einari sovorðnari kanning tann neutralitet, sum neyðugur er, tí loyvi eg mær at ivast ógvuliga nógv í, um tað er rætt at siga, at hesin kanningarstjórin ikki kemur frá dómsvaldinum, hann átti nevniliga eftir mínum tykki, at komið frá teimum, tí at annars kann tað lættliga henda tað, at hesin kanningarstjórin kann koma at ganga og renna ørindi fyri tann sitandi meirilutan fyri tað útinnandi valdið, fyri teir sum hava valdið, bæði í landsstýrinum og her á løgtingið. Tað hevði ikki verið neyðugt, um hann fekk ta somu støðu, sum t.d. ein "forhørs"leiðari hevur, tá ið ein tænastumannasak verður gjørd, tí her er jú talan um eitt slag av tænastamannasak, tá ið tað er í móti teimum, sum hava mannað okkara landsstýri. Við hesum viðmerkingunum, so ásannar minnilutin, eg sjálvur, at tað er neyðugt at broyta stýriskipanarlógina, men tað hevði einki gjørt, um vit støðgaðu við hesi broyting og góvu hesum uppskoti eina uppaftur gjølligari politiska viðgerð, tað haldi eg ikki, at hetta uppskotið hevur fingið, tí at vit eru í eini valstøðu, og tað er avmarkað, hvat ið politikarar kunnu seta av av tíð til at viðgera eitt so stórt mál sum hetta, hetta er hóast alt grundlógin hjá okkum, hon átti at fingið eina nógv meira gjølligari viðgerð enn tað, sum hon hevur fingið higartil í tinginum. Eg haldi tað gjørdi einki um, hon støðgaði til eftir valið, og menn tá fóru undir til at geva henni eina gjølliga viðgerð.

Tordur J. Niclasen (uttanfl.)
Harra formaður!
Eg eri við í hesum meiriluta og ásanni, at tað er neyðugt at fáa eina stýriskipanarlóg, og sjálvt um skábráið hjá nevndini hevur verið lítið, so eiga vit ikki at gloyma, at tað var eitt fyrimyndarligt arbeiði, ið nevndin hevði gjørt, tað rúgvusmikla álitið, sum nevndin legði úr hondum. Landsstýrið kom í tingið við nøkrum broytingum, so tingmenn hava havt ríkiliga av tíð at hugt uppá hetta málið. Eg haldi ikki, at vit hava ráð, og vit kunnu simpult henn ikki vera bekentir yvirfyri tí føroyska fólkinum og føroysku tjóðini at bíða í fýra ár afturat at fáa eina slíka lóg samtykta.

Annars eru viðmerkingarnar hjá mær hesar harra formaður, at eg fegnist yvir, at nú tykist at vera komið á mál við nýggjari stýrisskipanarlóg fyri Føroyar. Hetta er eisini fult í tráð við tað uppskot, sum Tordur J. Niclasen í mars mánaði 1993 legði fyri tingið, har álagt varð landsstýrinum at gera broytingar í løgtingslóg um stýrisskipan Føroya í sermálum og sum skjótast at leggja málið fyri tingið.

Í viðmerkingunum til uppskotið varð m.a. sagt: "Tey seinnu árini í politisku søgu landsins hava verið merkt av rembingum, skuldsetingum um heimildarloysi landsstýrismanna, og hevur ein gøla fyri og onnur eftir merkt orðaskiftið".

Sambært løgtingslóg um stýrisskipan Føroya í sermálum, er tað landsstýrið, sum stendur til svars fyri fyrisitingini av sermálum. Her er talan um eina kollegiala ábyrgd.

Trupulleikin við føroysku stýrisskipanini er sostatt tann, at tað als ikki ber til at plasera ábyrgd hjá landsstýrismonnum.

Henda "ábyrgdarleysa" skipan hevur ikki gagnað fyrisitingini ella politiska umdømi Føroya - hvørki heima ella uttanlands.

Vit áttu tí sum skjótast at gingið burtur frá hesi kollegialu skipan, har allir (ella eingin) hevur ábyrgd at tí, ein fremur, og heldur fingið eina sokallaða ráðharraskipan, har einstaki landsstýrismaðurin einsamallur hevur ábyrgd av sínum málsøki.

Ein annar vansi í okkara skipan er samanblandingin av útinnandi og lóggevandi valdinum. Her verður hugsað um, hvussu tær stóru nevndirnar - eina mest fíggjar- og fiskivinnunevndin eru við í beinleiðis fyrisitingini av samfelagnum. Tað átti at kunna latið seg gjørt, at fyrisitingarvaldið - landsstýrið - umsat eftir lógum og reglum, uttan at tær ymisku nevndirnar beinleiðis løgdu seg út í fyrisitingina.

Broytingin á hesum øki hevði somuleiðis gjørt tað lættari at plasera ábygdina.

Lond við fólkaræðisligari stýrisskipan hava skipað almenna valdið í tríggjar sínámillum óheftar partar: lóggevandi, útinnandi og dømandi valdið.

Slík skipan er ikki av tilvild, men fyri at tryggja borgaranum fólkaræðisligu rættindi.

Hvat eftirliti við útinnandi fyrisitingini viðvíkir, hevði tað tænt borgarans sak at havt ein løgtingsumboðsmann.

Einki at ivast í, at ein ráðharraskipan, har greiður skilnaður var millum lóggevandi og fyrisitingarvaldið hevði gjørt, at skattgjaldarans peningur hevði verið fyrisitin við størri ábyrgd enn higartil.

Sum nakað nýtt í hesum uppskoti er fingið við heimildin at seta løgtingsumboðsmann.

Hetta metir undirritaði av avgjørdum týdningi fyri rættartrygdina í hesum samfelagi og ein styrki fyri borgarar landsins.

Eisini er komið við í fyriliggjandi uppskot, at eykafíggjarløgtingslóg skal vera framløgd í seinasta lagi 31. december í avvarðandi fíggjarári.

Hetta er at fegnast yvir - og fer at geva løgtingi eins væl og borgarum landsins eitt gjøllari dagført innlit í, hvussu skattgjaldarans peningur verður (hevur verið) fyrisitin í avvarðandi fíggjarári.

Nú er bert at vóna, at uppskotið um nýggja stýrisskipanarlóg fyri Føroyar verður samtykt - fyrst av sitandi løgtingi, síðani av komandi.

Hetta skylda vit skattgjaldaranum og hetta skylda vit okkum sum tjóð.

Harra formaður, so eru nakrar broytingar, men eg haldi, eftir sum Edmund Joensen er nevndur her sum fyrsti minniluti, so skal hann sleppa at lesa tær upp, men eg eri gjørdur varur við ein skeivleika niðast á síðu 16, har stendur: "Eisini er komið við í fyriliggjandi uppskoti, at eykafíggjarlógin skal vera framløgd í seinasta lagi 31. desember", tað er 1. desember, sum skal standa har, orðsaka, men hon skal vera samtykt 31., eg fari at biðja um at fáa rætta handan feilin.

Undir rómaratalið V havi eg eitt broytingaruppskot til fyriliggjandi uppskot, og her vera Niels Pauli Danielsen og Edmund Joensen eisini við. Har verður sagt, ein minniluti heldur, at eitt mestatal við 27 tingmonnum er meira hóskandi sæð í mun til fólkatalið í føroyum og setir tí fram soljóðandi broytingaruppskot til uppskot landsstýrisins, við fomansins loyvi: "Grein 2 verður orðað soleiðis: "Løgtingið er ting við í mesta lagi 27 tingmonnum." Har spurdi eg, áðrenn uppskotið varð skrivað, um nakað her skuldi standa í samband við løgtingsvallógina, og tann lógfrøðisliga metingin av tí var hon, at tað var ikki neyðugt, tí at vallógin hon kom at verða broytt, takandi støði í hesum her, at tað vóru 27 tingmenn, og tí er einki uppskot til samtyktar, og hatta er eftir vegleiðing frá teimum, sum hava ráðført okkum í nevndini, takk fyri.

Formaðurin (Anfinn Kallsberg) ff.
Ja takk, síðani fær Edmund Joensen orðið, vit fara aftur á síðu 17 í álitinum.

Edmund Joensen (sb)
Ja harra formaður, ein minniluti, eg sjálvur, Niels Pauli Danielsen og Tordur J. Niclasen, hevur soljóðandi broytingaruppskot til uppskot landsstýrisins:

1) Grein 15 stk. 3 verður soljóðandi:
"Stk. 3. Tveir fimtingar av løgtingsmonnum kunnu av formanninum krevja, at triðja viðgerð ikki fer fram, fyrr enn 12 yrkadagar eftir at uppskotið er samtykt við aðru viðgerð. Áheitanin skal verða skrivlig og undirritað av teimum løgtingsmonnunum, ið taka undir. Viðgerð av uppskotum til fíggjarlógir, eykafíggjarlógir, bráðfeingis fíggjarlógir, lán- og borganarlógir, lógir um ognartøku, lógir um óbeinleiðis skatt kunnu ikki verða freistaðar. Heldur ikki kann, í átrokandi førum, viðgerðin av uppskotum til løgtingslógir og ríkislógartilmæli verða freistað, tí at gildisseting teirra kann ikki verða freistað av fyriliti fyri endamáli lógarinnar."

§ 15 stk. 3 verður § 15 stk. 4.

2) Sum nýggj § 16 verður sett:
"§ 16. Tá ið løgtingslógaruppskot ella uppskot til ríkislógartilmæli er samtykt av løgtinginum, kunnu tveir fimtingar av løgtingsmonnunum innan eina frest upp á tríggjar yrkadagar, frá tí at uppskotið er endaliga samtykt, biðja løgtingsformannin um fólkaatkvøðu um uppskotið. Áheitanin skal vera skrivlig og undirritað av løgtingsmonnunum, ið taka undir.

Stk. 2. Eitt løgtingslógaruppskot ella uppskot til ríkislógartilmæli, sum kann fara til fólkaatkvøðu, sbr. stk. 6, kann bert í tí føri, ið nevnt er í stk. 7, verða staðfest av løgmanni, innan frestin nevnd í stk. 1 er úti, ella áðrenn umbiðin fólkaatkvøða hevur verið.

Stk. 3. Tá ið fólkaatkvøða er umbiðin um eitt løgtingslógaruppskot ella ríkislógartilmæli, kann løgtingið innan eina frest upp á fimm yrkadagar frá tí, at uppskotið er endaliga samtykt, gera av, at uppskotið skal falla burtur.

Stk. 4. Tekur løgtingið ikki avgerð sbr. stk. 3, skal fráboðan um, at uppskotið skal verða roynt við fólkaatkvøðu, skjótast gjørligt verða latin løgmanni, sum síðan letur uppskotið kunngera við fráboðan um, at fólkaatkvøða verður hildin. Fólkaatkvøða verður hildin eftir nærri reglum, ásettum av løgmanni, í fyrsta lagi tólv og í seinasta lagi átjan yrkadagar eftir kunngerðina.

Stk. 5. Á fólkaatkvøðuni verður atkvøtt fyri og ímóti uppskotinum. Til tess at uppskotið skal falla burtur, krevst, at meirilutin av løgtingsveljarunum, ið hava greitt atkvøðu, hevur atkvøtt ímóti uppskotinum.

Stk. 6. Uppskot til fíggjarlógir, eykafíggjarlógir, bráðfeingis fíggjarlógir, láns- og borganarlógir, lønar- og eftirlønarlógir, lógir um ognartøku, lógir um beinleiðis og óbeinleiðis skattir og lógir um útinning av galdandi millumlanda sáttmálum kunnu ikki fara til fólkaatkvøðu.

Stk. 7. Í serliga átrokandi førum kann eitt uppskot til løgtingslóg ella ríkislógartilmæli, sum kann fara til fólkaatkvøðu, verða staðfest av løgmanni alt fyri eitt eftir samtykt, tá ið tað er ásett í uppskotinum. Um so er, at tveir fimtingar av løgtingsmonnunum eftir reglunum ásettum í stk. 1 krevur fólkaatkvøðu um uppskotið ella staðfestu løgtingslógina ella ríkislógartilmæli, verður hildin fólkaatkvøða eftir frammanfyri nevndu reglum. Fellur løgtingslógin ella ríkislógartilmælið á fólkaatkvøðuni, kunnger løgmaður tað uttan óneyðugan dvøl og í seinasta lagi fjúrtan dagar eftir fólkaatkvøðuna. Frá kunngerðardegnum er løgtingslógin burturfallin. Sama er við ríkislógartilmæli."

§ 16 og allar seinni greinir og ávísingar í uppskoti landsstýrisins til somu greinir fáa hereftir eitt nr. hægri.

Ein annar minniluti, Edmund Joensen, heldur, at í uppskoti landsstýrisins er ov nógvur ivi viðvíkjandi teimum broytingum í stýrisskipanarlógini, sum skulu fremjast, um so er, at Føroyar søkja um limaskap í ES.

Í viðmerkingunum til § 1 á bls. 173 í álitinum hjá stýrisskipanarnevndini verður sagt:

"Innihaldið í greinini ger endaliga valdsbýti upp í yvirtiknum málum, og førir hetta m.a. við sær, at lóggevandi, útinnandi og dømandi valdið ikki kann lata hetta vald frá sær sjálvt, heldur ikki við løgtingslóg. - Ein avleiðing av greinini er, at Føroyar ikki kunnu fara upp í ES, uttan at lógin verður broytt, við tað at ES tá fær ávísar heimildir, sum umrøddu stovnar hava í dag."

Útgangsstøðið er sostatt, at Føroyar ikki kunnu gerast limir í ES uttan so, at stýrisskipanarlógin verður broytt sambært verandi skipan. T.v.s. at broytingaruppskotið fyrst verður samtykt av einum sitandi løgtingsmeiriluta. Síðani skal val útskrivast, og ikki fyrr enn nývalda tingið samtykkir uppskotið enn eina ferð í óbroyttum líki, kann løgmaður endaliga staðfesta og kunngera lógina, sbr. § 56 stk. 1.

Hetta er ein sera stirvin og tung mannagongd og kann í ringasta føri bera í sær, at ein samtykt um møguligan limaskap í ES dregur út í væl meira enn eitt valskeið uppá 4 ár.

Eftir minnilutans áskoðan er hetta ein óhaldbar støða, tá flest onnur lond hava eina innbygda skipan har limaskapur í millumtjóða felagsskapi kann setast í verk við tingsamtykt og eftirfylgjandi góðkenning við fólkaatkvøðu.

Her kundi minnilutin hugsað sær, at ein regla, sum er lík § 20 í donsku grundlógini, varð skoytt upp í verandi uppskot, soleiðis at nevndu møguleikar vórðu til staðar.

Hetta hevur ikki verið gjørligt orsakað av, at løgfrøðingar eru komnir til ta niðurstøðu, at ein evt. limaskapur í ES krevur broytingar í heimastýrislógini.

Soleiðis er ikki gjørligt at lóggeva í stýrisskipanarlógini um viðurskifti, sum eru ásett í hægri lóggávu, sum stýrisskipanarlógin sjálvsagt má virða.

Spurningurin er nú, um verandi løgtingslógaruppskot til nýggja stýrisskipanarlóg loysir upp fyri hesum trupulleikum.

Spurningurin snýr seg í hesum serstaka føri um tulkingina av § 56 stk. 2 í uppskoti landsstýrisins.

T.v.s. verður komið til ta niðurstøðu, at broytingar krevjast í heimastýrislógini til tess at gerast limur í ES, so er eingin trupulleiki, grundað á tann veruleika, at broytingar í stýrisskipanarlógini, tá kunnu verða framdar eftir vanligum reglum.

Verður úrslitið av eini tulking av hesum spurningi hinvegin, at tað ikki er tørvur á nøkrum broytingum í heimastýrislógini, so fella vit aftur á upprunaligu reglurnar, sum gera tað bæði torført og drúgført at fremja eina slíka broyting, við tað at eitt valskeið tá skal vera runnið ímillum hvørja samtykt á Føroya Løgtingi.

Vegna tess, at tað ikki enn er fingin nøkur endalig vissa fyri, hvør tulking er tann rætta, skjýtur minnilutin upp, at loyst verður upp fyri hesum trupulleikum á tann hátt, at broytingar í stýrisskipanarlógini kunnu fremjast við løgtingsins samtykt og eftirfylgjandi góðkenning við fólkaatkvøðu.

Sostatt kunnu Føroyar gerast limir í ES sambært vanligari tingsamtykt og góðkenning við fólkaatkvøðu, líkamikið hvørja niðurstøðu komið verður fram til, antin tað so er tørvur á broytingum í heimastýrislógini ella ikki.

Mett verður, at hetta er eins trygg mannagongd fyri at mótvirka broytingum í úrtíð av hesi lóg, sum verandi skipan við einum valskeiði ímillum hvørja samtykt.

Fyri at beina eina og hvørja óvissu hesum máli viðvíkjandi av vegnum, tekur sami minniluti tí undir við uppskoti meirilutans (Vilhelm Johannesen v. fl.), um so er, at hjálagda broytingaruppskot til uppskot landsstýrisins harafturat verður samtykt.

Broytingaruppskotið er soljóðandi: "Grein 56 stk. 2 verður orðað soleiðis:

" Stk. 2. Løgmaður kann tó staðfesta uppskotið aftaná vanliga samtykt á løgtingi, um so er, at ein meiriluti á fólkaatkvøðu hevur atkvøtt fyri uppskotinum"

Og uppskotið er undirskrivað av Vilhelm Johannesen, Hergeir Nielsen, Jógvan Sundstein, Helenu Dam á Neystabø, Niels Paula Danielsen, Tordi J. Niclasen og Edmundi Joensen).

Formaðurin (Lasse Klein)
Tað er eitt brot í álitinum, sum ikki er upplisið, eg veit ikki, um vit skulu taka tað fyrst, tað er Hergeir Nielsen - Helena Dam á Neystabø?

Helena Dam á Neystabø (sj) frá sessinum:
Orsaka, eg bróti av, tað var ein viðmerking til broytingaruppskotið, sum stendur á síðu 17, har stendur ein minniluti Edmund Joensen, Niels Pauli Danielsen og Tordur J. Niclasen, hasi bæði broytingaruppskotini havi eg boðað nevndini frá, at eg eisini taki undir við, tað er ein feilur, at eg ikki eri nevnd í broytingini, men hasum seinna, sum Edmund Joensen kemur við, tað taki eg ikki undir við, bara punkt 1 og 2 á síðu 17 og 18.

Formaðurin
Tingmenn verða bidnir um at rætta tað soleiðis, at á síðu 17, ein minniluti, so er tað ein meiriluti, Edmund Joensen, Niels Pauli Danielsen, Tordur J. Niclasen og Helena Dam á Neystabø. Niels Pauli Danielsen, ynskti hann at siga nakað frá sessinum?

Niels Pauli Danielsen (kffff) frá sessinum:
Eg vildi bara vísa á, at viss Helena Dam á Neystabø er við har, so er tað ein meirilut.

Hergeir Nielsen (tf)
Ja harra formaður, sum frá sagt í hesum álitinim, so havi eg tikið undir við meirilutanum allan vegin, frásæð tí nú nýskipaða meirilutanum, sum gjørdi vart við seg beint her. Harafturat so havi eg eina støðu, sum eingin annar av nevndini tók undir við, men sum stýriskipanarnevndin, løgfrøðingarnir har sita, hava skotið upp, og tað er tí uppskotinum, eg taki undir við, og har stendur: "Grein 4 verður orðað soleiðis: "Valbærur er hvør, sum hevur valrætt til løgtingið, uttan so er, at hann er revsaður fyri gerð, sum hevur við sær, at hann eftir almannahugsan ikki er verdugur at sita á tingi."

Stýriskipanarnevndin, hon mælir til, at løgtingið sjálvt tekur støðu til valbæri tingmanna í hvørjum einstøkum føri, tá ið talan er um, at løgtingsmaður er revsaður, og hesum her taki eg undir við, og restin av nevndini, sum sagt, vil heldur nýta galdandi reglur, sum so eru, at løgtingsmaður ikki kann missa valbæri, uttan so at hann fær treytaleysan fongsulsdóm í fýra mánaðir ella longur. Tað eru ymsar áskoðanir um mál av hesum slagi, og hevur ein meiriluti á løgtingi, fyri at taka í tað málið, eftir áheitan frá sitandi formansskapi, sum er mannaður úr Kristiliga Fólkaflokkinum, Javnaðar-, Sambands- og Fólkaflokkinum, fyri stuttum virkað fyri, at ein tingmaður als ikki verður ákærdur, meðan tingið situr saman, og hesum máli liggur formansskapurin á, og tað var eitt samt løgting, uttan um Tjóðveldisflokkin, ið samtykti tað. Hetta er eftir mínum tykki rættiliiga grovligt brot á virðingina fyri tí ákærandi partinum av tí tríbýtta valdinum, har rímiligt og rætt er, at tingmaður, eins og maðurin á gøtuini, stendur til svars fyri sínar gerðir yvir fyri bæði ákæru- og dómsvaldinum. Eg haldi tí avgjørt, at løgtingið í hvørjum einstøkum máli eigur at taka støðu til mál um órin tingmanna, og ikki lata hesar verða vardar av ásettum reglum í sjálvari stýrisskipanini. Tað, sum meirilutin skjýtur upp, er t.d., at fýra mánaðar revsing á brot á t.d. ferðslulógina, tað tekur valbæri frá tingmanni, meðan tríggjar mánaðar revsing fyri brot á t.d. skatta- ella partafelagslógina, fyri ikki at tala um tríggja mánaðar revsing fyri brot á lógina um ábyrgd landsstýrismanna, ikki tekur valbæri frá tingmanni, og tað er í mínari verð nakað bakvent, og mæli eg tí staðiliga til, at løgtingið samtykkir mítt uppskot, sum also er tað sama sum stýriskipanarnevndin hevur til, at løgtingið sjálvt ger av, nær tingmaður missir valbæri sítt, og at løgtingi letur vera við at forða ákæruvaldinum í arbeiði sínum, soleiðis generelt, sum eg vísti á, tá tað málið, tað einasta av sínum slagi, var fyri her í tinginum til viðgerðar um órin ella um at taka av órin hjá einum ávísum tingmanni.

Jógvan Sundstein, (ff)
Harra formaður! Hetta málið, sum nú er komið til 2. viðgerð, er eitt tað størsta mál, sum hevur verið fyri á tingi í mong ár. Sjálvt um samfelagið er úti í stórari og svárari kreppu av ymiskum slagi, so eru mál um loysnir av kreppum o.s.v. ikki so stór mál, sæð yvir eitt longri tíðarskeið sum hetta. Hetta er eitt lógaruppskot, sum skal avloysa eina lóg frá 1948, hetta hevur verið tiltrongt í mong ár, og tað er, ið hvussu so er, ein av orsøkunum til, at tað er rætt at samtykkja uppskotið nú áðrenn valið, og so endaliga samtykkja tað einaferð í fyrstu tingsetu aftaná valið.

Tað hevur verið stórur tørvur á hesum her og broytingarnar í hesi stýrisskipanarlógini eru rættiliga radikalar, tá ið vit skulu broyta tingskipanina, broyta atkvøðumannagongdina á tingi, broyta skipanina av landsstýri og broyta kollegialstýri til ráðharrastýri, og alt hetta her, sum skal gjøgnumførast. Tað vil verða betri fyri tað føroyska demokratiið, at hetta verður gjørt, men sjálvandi eiga vit at minnast til, at eingin lóg er betri enn tann mátin, hon verður umsitin uppá, og hvussuleiðis tað fólkatilfarið, sum skal virka við hesi lógini, dugir at gjøgnumføra hana. Tað eigur so sjálvandi eisini tað nýggja tingið og komandi ting at vita.

Tað verða óivað dømi um, at tilvenjingin til tað nýggja kanska ikki verður so løtt, men eg trúgvi og havi tað álit á komandi tingum, at tað fer at laga seg, tá frá líður. Persónliga kundi eg hugsað mær, at lógin fekk gildi áðrenn tað, sum her stendur, meginparturin av lógini skal fáa gildi ólavsøkudag 1995, og tað um ráðharrastýri ólavsøkudag í 1996. Best hevði verið, um lógin kundi fingið gildi beint aftaná valið, soleiðis at tingið kundi komið at virka undir hesum her beinanvegin, og at nýtt landsstýri varð skipað eftir teimum nýggju reglunum aftaná komandi val, men tað var tað eingin møguleiki fyri at fáa semju um í nevndini, og eg havi tí tikið ta støðu, at eg eri við í øllum tí, sum tann stóri meirilutin í nevndini hevur lagt uppskot fram um, og eisini tær broytingar, sum har eru gjørdar, sjálvt um onkur av broytingunum ikki heilt er í tráð við tað, sum eg hevði hugsað mær. Men fyri at fáa eina so samda nevnd sum møguligt, helt eg tað vera rætt, og tí standi eg við alt tað, sum tann stóri meirilutin er komin við, men taki ikki undir við tí, sum tann minni meirilutin nú kom við, um fólkaatkvøðu og um at kunna útseta 3. viðgerð í 12 dagar o.s.v., tað haldi eg vil geva ein møguleika fyri óskikki her á tingi.

Ei heldur eri eg samdur við uppskotinum hjá Hergeir Nielsen um, at tingið skal avgera valbærið hjá tingmonnum. Hann nevndi sjálvur dømi um ,hvussu ringt tingið hevur við at taka órinið frá einum tingmanni. Nú haldi eg, at hann blandaði málini eitt sindur saman, tí hetta er hvør sítt, valbærið og órinið, tí tað skal sjálvandi ganga sína vanligu gongd, men hevur man fastar objektivar reglur um, nær valbærið er tikið frá einum persóni, so veit man, bæði aftaná at persónurin er valdur og eisini áðrenn, um hann er valbærur ella ikki.

Tað seinasta minnilutaálitið er frá Edmund Joensen, umboðsmanni fyri sambandsflokkin, og eg má siga,at tað er eitt skuffilsi, at Sambandsflokkurin ikki óbetingað tekur undir við uppskotinum um broytan av stýrisskipanarlógini, men vil hava hesa broyting inn í reglurnar her, eina og aleina av teirri orsøk, altso grundgevingin gongur ígjøgnum allan vegin í minnilutaálitinum, bara av teirri orsøk, at tað skal verða lættari at kunna samtykkja, at Føroyar verða innlimaðar í ES. Fyri tað fyrsta, er málburðurin galin í álitinum, tað verður alla tíðina tosað um føroyskan limaskap í ES, og Føroyar kunnu ikki fáa limaskap í ES, so leingi sum hendan stýrisskipanarlógin er galdandi, tí hon er grundað á heimastýrislógina, og tí hava Føroyar ikki møguleika fyri nøkrum limaskapi, men kunnu verða innlimaðar sum ein partur av danska limaskapinum, tað er so ein síða av sakini. Men eg haldi ikki, at tað er rætt at fara at broyta reglurnar fyri, hvussu stýrisskipanarlógin skal viðgerast í framtíðini við hasi grundgevingini. Tá ið talan er um millumtjóða sáttmálar, at man yvirletur til millumtjóðastovnar, ein part av lóggávuvaldinum, sum Føroyar hava yvirtikið, so kann talan eisini verða um onnur viðurskifti enn ES. Tí haldi eg, at tað er ein viðgerð, eitt orðaskifti, sum eigur at verða fyri seg sjálvt, og ikki eigur at verða drigið inn í tað meira prinsipiella viðvíkjandi stýrisskipanarlógini. Tí vil eg heita á Sambandsflokkin, sjálvt um seinasta broytingaruppskotið hjá teimum ikki verður samtykt, kortini at atkvøða fyri stýrisskipanarlógini, sum tann stóra betran tað er fyri viðurskiftini hjá tí politiska systeminum í Føroyum.

Heini O. Heinesen (tj)
Harra formaður! Tað, sum fekk meg at taka orðið, er, at tað er óskikkur, at tingmenn undir orðaskifti tosa frá stólinum og gera rættingar, tað skal gerast her frá talarastólinum. Tá man tosar um ein meiriluta í sambandi við uppskoti á síðu 17, so er tað heldur ikki rætt, tí hetta er ein merkverdig nevnd, hetta hevur ikki meiriluta í løgtinginum. Stýrisskipanarnevndin er samansett av nógvum tingmonnum, og hetta sum meirilutin her undir atkvøðugreiðsluni, er tað villleiðandi at siga, at hetta er ein meiriluti, tí tað eru bara 11 tingmenn aftan  fyri hendan sokallaða meirilutan. Tað er Sambandsflokkurin við 6 tinglimum, Niels Pauli Danielsen við 1, og Torbjørn Niclasen við 1 og Helena Dam á Neystabø við 1, tað gevur 11 tinglimir, so tað gevur ikki ein meiriluta. Tað var líka handan viðmerkingin, og so....Nú havi eg ikki tikið orðið undir orðaskiftinum um stýrisskipanarlógina fyri Føroyar, hetta ljóðar grúliga pátikið um eina stýrisskipanarlóg fyri Føroyar, og tá man tosar um plasering av ábyrgd, so vil eg siga tað, at vit í dag í veruleikanum ikki hava nakað ábyrgdarøki, hetta er alt kollegial ábyrgd, og tað einasta rætta var at avtikið heimastýrislógina, so vit ikki høvdu nøkur felagsmál, tað hevði verið tað rætta.

Tjóðveldisflokkurin hevur ongantíð tikið undir við heimastýrislógini, og her hava vit dømi uppá dómsvald, útinnandi vald og annað tílíkt, og nú skal man gera so øgiligan skilnað ímillum, hvør skal velja hesar ymisku nevndirnar, landsstýrið og alt hetta her. Hetta er fyri so vítt, fyri at siga tað beint fram, framhaldandi ein peruvellingur av eini stýrisskipan, sum vit hava í dag. Vit vita, at nevndir eru settar at kanna bankakrakk og annað tílíkt; bankaeftirlitið er danskt, og ábyrgdin er løgd á tann føroyska skattgjaldaran. Tað var líka hendan viðmerkingin, sum eg vildi gera her, so Føroya fólk veit, hvussu galið tað stendur til við okkara stýrisskipanarlóg, og tí er hetta uppskotið lítið vert so leingi, sum heimastýrislógin er í gildi. Eg haldi sjálvur, sjálvfylgiligt, hetta skal ikki førast inn í hetta her, hetta er kanska ein betran av verandi viðurskiftum, men framhaldandi verður einki ábyrgdarøki føroyskt, og hvat er danskt, vit eru tíverri ikki annað enn eitt danskt amt. Okkara peningamál eru donsk og verða løgd á føroyska skattaborgaran. Tað, at bankaeftirlitið ikki hevur gjørt sína skyldu, tað skulu nú føroyskir skattaborgarar bløða fyri, tað var líka hendan viðmerkingin, eg vildi gera, og tí haldi eg, tað vera skeivt at billa fólki inn, at vit eru nakað, sum vit ikki eru.

Tá man tosar um stóra framgongd fyri Sambandsflokkin, so vísir tað seg týðiliga, at ábyrgdin, enntá úti millum veljararnar, líka sum glíður aðrar vegir. Hetta, haldi eg, vera eitt moldrok, so tað stendur eftir í, man kastar mold í eyguni á fólki, tey síggja slettis ikki, hvat tað veruliga snýr seg um, tað var handan viðmerkingin har, sjálvandi kundi eg gjørt fleiri viðmerkingar enn hesar, men hóast alt so meti eg hetta at vera eina betri skipan enn tað, sum vit hava frammanundan. Heilt givið er, at vit hava eina kollegiala skipan i sambandi við heimastýrislógina, og vit kunnu ikki halda fram við hesum sum samfelag, tað gongur ikki; vit fáa ábyrgdina av samfelagnum, men tað eru aðrir, sum hava eftirlit við tí. Takk fyri!

Formaðurin:
Tá ið tað stendur, at talan er um ein meiriluta og ein minniluta, so merkir tað annaðhvørt ein meiriluti ella ein minniluti av nevndini og ikki av tingmonnum. Niels Pauli Danielsen fær orðið til eina viðmerking.

Niels Pauli Danielsen (kffff.)
Harra formaður! Serliga aftaná røðuna hjá Heina O. Heinesen, háttvirda tinglimi, og tað, sum Hergeir Nielsen úr sama flokki førdi fram her á tingsins røðarapalli, haldi eg, at vit eru komin til tað, at her er valpropaganda, sum verður talað her í tinginum undir hesi viðgerð, og spurningurin er tí, um tað ikki var rættast, at tingið varð slitið og fór til hús, og flokkarnir fingu loyvi til at føra sítt valstríð í fjølmiðlunum soleiðis, sum tað nú einaferð er, og ikki her í løgtinginum.

Edmund Joensen (sb.)
Harra formaður! Tá ið løgtingið hevði útskrivað nýval so komu vit við uppskoti um, at hetta málið heldur ikki skuldi viðgerast í hesi valorrustuni, tí vit væntaðu, at í tinginum fór tað at útvikla seg til eina valorrustu, og tað er nakað sum týðir uppá, at hon er við at byrja nú. Jógvan Sundstein byrjaði við henni, og so hava tjóðveldismenn tikið eitt sindur eftir. Eg skal ikki fara út í nakra valrøðu her, tað er málið alt for týdningarmikið til. Vit í Sambandsflokkinum hava gingið inn fyri at broytt okkara stýrisskipanarlóg við fullum huga, og vit hava roynt at fingið ta ávirkanina í hetta álitið, sum var neyðug, men eg kann bara siga við Jógvan Sundstein, at tað hevur ikki eydnast okkum at fingið millum annað hann og aðrar loysingarmenn at ført inn í hetta álitið tey mest grundleggjandi prinsippir, sum t.d. danska grundlógin hevur um fólkaatkvøðu, um útsetan av 3. viðgerð o.s.v. Men tað skal ikki skilja okkum, vit hava sett eina treyt, tað hava vit ikki sett sum treyt, tí vit seta so stóran prís uppá at fáa stýrisskipanarlógina samtykta, vit hava bara sett eina treyt, og tað er, at í so fall at tann eina tulkingin, tað eru tvinnar tulkingar av heimastýrislógini, um tað skuldi hent seg, at tann óhepna tulkingin, sum dregur tað óneyðuga langt út eina broyting, har løgtingið avgevur kompetensu til ein millumtjóðafelagsskap so halda vit, at tá ið man broytir stýrisskipanarlógina, so skal tað standa púra greitt í einari nýggjari lóg, hvussu man ger, í fall at tann tulkingin vinnur. Tað er tað, vit hava sett sum treyt, og tað vóni eg, at hetta høga løgting er so frætt at sær komið, at sjálvt um tað er val um nakrar fáar dagar, at vit taka hetta til eftirtektar.

Jógvan Sundstein (ff.)
Harra formaður! Tað sum hoyrt verður, avhongur av oyrunum sum hoyra, og um Edmund Joensen tekur tað fyri eina valorrusturøðu, sum eg helt í áðni, so haldi eg, at hann er ógvuliga nógv meira upptikin av valinum enn av nøkrum øðrum. Eg haldi, tað hevði púrasta einki við komandi valið at gera. Spurningurin um at frásiga sær lóggávuvaldið og lata tað yvir til millumtjóðastovnar; tað er ymiskt í teimum ymisku londunum, hvat krevst. Í Danmark krevst primert, at 5/6 av fólkatinginum samtykkja tað. Tað er tað, sum hevur tann primera týdningin, um tað ikki eru 5/6 fyri, so kann tað koyrast út til fólkaatkvøðu, og so eru vissar reglur fyri, hvussu fólkaatkvøðan skal skipast. Í Noregi t.d. har krevst, at 3/4 ella 5/6 av stórtinginum samtykkja, at man t.d. verður limur í ES, ella at man yvirletur annað til ein millumtjóðastovn óansæð fólkaatkvøðu; tað skal undir øllum umstøðum samtykkjast í stórtinginum við tí kvalifiseraða rættiliga stóra meirilutanum. Tað eru ikki reglur fyri hesum, og tí hevur man í staðin eina reglu, sum sigur, at tað skal vera val ímillum fyri at kunna gera slíkt, og tað má tá vera vissar reglur, man kann ikki bara tilfeldigvís í einum uppstemtum sinni her í løgtinginum ein dag samtykkja við 17 atkvøðum, at nú skulu Føroyar innlimast undir danska limaskapinum inn í ES. Tað mugu vera vissar reglur, sum gera tað galdandi, og tí er tað fyri so vítt sera rímiligt, at tað skal vera eitt val ímillum. Men vit eru gingnir við til, at § 56, stk. 2, verður standandi í uppskotinum frá landsstýrinum og frá stýrisskipanarnevndini, tí at vit meta, at tað skulu bæði heimastýrislógin og stýrisskipanarlógin broytast, og at man roknar við, at skal heimastýrislógin broytast, í hvussu so er týðandi broytast, at so verður eisini ein fólkaatkvøða at halda, men tað er nakað, sum vit ikki vita endaliga, men tað eigur ikki at vera so lætt at broyta skipanina og fara t.d. uppí ES.

Helena Dam á Neystabø (sj.)
Harra formaður! Eg skal ikki leggja so nógv aftrat tí, sum er ført fram í álitinum, tí taki eg undir við tí, sum tann stóri meirilutin hevur ført fram, og fegnist eisini saman við tí meirilutanum um, at tað nú sær út til, at tað verður samtykt ein nýggj stýrisskipanarlóg, sum ásetir greiðari reglur um politisku mannagongdina í Føroyum og um skyldur og ábyrgd landsstýrismannna og løgtingsmanna. Sum eg førdi fram undir 1. viðgerð, haldi eg framvegis ikki, at hetta nýggja stýrisskipanarlógaruppskotið nóg væl verjir fyri framtíðar skuldbinding av samfelagnum, og tað hvílir tí framvegis ein stór ábyrgd á teimum, sum koma at umsita hesa lógina framyvir, at hendan søgan ikki kemur at endurtaka seg einaferð aftrat. Men tað eru tó broyttar procedurur og mannagondir, sum gera tað lættari at síggja, nær framhaldandi skuldbinding fer fram. Hetta, at fyrisitingarligar heimildir nú eru skyldar sundur millum landsstýri og løgting, ger eisini tað, at tað verður lættari at síggja, nær brekini verða framd.

Eg havi tikið undir við einari broyting ella tveimum broytingaruppskotum saman við einum meiriluta í nevndini, er tað gott nokk, men, sum Heini O. Heinesen vísti á, ikki ein meiriluti í tinginum. Tað snýr seg um minnilutaverju og um fólkaatkvøðu, og hvussu tær kunnu skrivast út eftir áheitan frá einum minniluta í løgtinginum, og eru hetta greinar, sum stýrisskipanarnevndin eisini sjálv setti fram í sínum uppskoti, hetta er ikki nakað, sum vit hava tikið úr okkara egna barmi, og hesar eru greinar, sum standa í grundlógini, og eg haldi ikki, at tað er líkt til, ella er sannlíkt, at hesar greinarnar fara at verða misnýttar, tað fer at koma teimum aftur um brekku, sum misnýta tær. Men eg skal leggja aftrat, at verða hesi broytingaruppskotini ikki samtykt, so taki eg undir við uppskotinum hjá stýrisskipanarnevndini uttan fyrivarni.

Í tí sambandinum kemur Hergeir Nielsen inn á, at vit tingfólk og flokkar ikki vilja atkvøða um spurningin um órin, eg veit ikki, um tað hevur nakað við hetta málið at gera, eg vil bara nýta høvið til at vísa á, at hetta er ein rættiliga álvarsom ákæra, at vit ikki vilja atkvøða í hesum spurninginum, og eg fari í øllum førum mína vegna og eisini floksins vegna at vísa aftur, at vit ikki vilja atkvøða í hesum spurninginum. Tað hevur ikki verið sett undir atkvøðugreiðslu enn mær vitandi. Formansskapurin ynskti at fáa málið aftu,r og er so ikki komin aftur í tingið við málinum, tað er so ein onnur søga.

Spurningurin um at geva frá sær suverenitet ella lóggávuvald hevur verið nógv umrøddur undir viðgerðini av hesi stýrisskipanarlógini, og tað verður allarhelst serliga hugsað um møguleikarnar hjá Føroyum at verða innlimaðar í ES, og eg fari at taka undir við tí, sum Jógvan Sundstein førdi fram, at tað kann ikki verða talan um limaskap í ES soleiðis, sum ríkisrættarliga støða okkara er, men spuringurin um innliman onkusvegna, og hvussu mannagongdin skal verða í tí sambandinum.

Sambandsflokkurin fer kanska at føra fram, at soleiðis, sum stýrisskipannarlógaruppskotið er lagt fram, so nýtist fólkaatkvøða ikki at verða um málið. Veruleikin er nokk tann, at uppskotið hjá Sambandsflokkinum viðv. møguleikunum hjá Føroya løgtingi at geva frá sær lóggávuvald, at tað skal verða einfaldari hjá Føroya løgtingi at gera tað. Eftir uppskotinum skal sjálv stýrisskipanarlógin broytast, um so er, at tað verður aktuelt við ES innliman og, Sjálvstýrisflokkurin heldur ikki, at Føroyar skulu ganga hesa leið, og tað er so ein annar politiskur spurningur, og at ES limaskapur loysir okkara búskparligu trupulleikar, tað meta vit ikki. Eg vil vísa á, at eitt ósamsvar er ímillum heimastýrislógina og stýrisskipanarlógina soleiðis, sum veruleikin er í dag, og hvussu tær kunnu broytast. Heimastýrislógin er omanfyri stýrisskipanarlógina, og tað er tí bæði undarligt og ólogiskt, at heimastýrislógin kann broytast við vanligum meiriluta, og at stýrisskipanarlógin eftirfylgjandi eisini kann broytast við vanligum meiriluta, hóast broyting av stýrisskipanarlógini annars krevur at verða samtykt av tveimum løgtingum fyri at hava gildi. Orsøkin er helst tann, at hugsanin við heimastýrislógini er og hevur verið, at alt meira lóggávuvald ella alt meira suverenitetur skuldi latast til Føroya løgting, og ikki at tað fór at ganga tann øvugta vegin, at Føroya løgting skuldi geva frá sær sjálvsavgerðarrætt. Tí vildi eg mælt til, at hesin spurningurin verður juridiskt greiddur og at tað verður staðfest, at heimastýrislógin í minsta lagi krevur fólkaatkvøðu soleiðis, sum meirilutin førir fram í álitinum, at tað er siðvenja. Men Sjálvstýrisflokkurin tekur undir vi, at Føroyar skulu ikki kunna limast inn í ES uttan so, at eisini stýrisskipanarlógin verður broytt. Hetta vóru bert nakrar fáar viðmerkingar, men eg skal enn einaferð føra fram, at vit fegnast um, at tað eydnaðist at fáa hetta álitið skrivað, og eg vóni, at tað fer at verða samtykt, og at eitt komandi løgting fer at samtykkja tað óbroytt soleiðis, at í framtíðini verður arbeitt sum skjótast sambært teirri nýggju stýrisskipanarlógini, og tað verður sum lógin ella sum broytingaruppskotini áseta aftaná ólavsøku í 1995. Takk fyri.

Hergeir Nielsen (tj.)
Harra formaður! Fyrst ein viðmerking um hetta her við eini nærri juridiskari kanning av, um tað krevst fólkaatkvøða um broyting í heimastýrislógini ella ikki, sum eg skilti, at Helena Dam á Neystabø mælti til, so hava vit í nevndini fingið at vita frá juristum, at tað skal ein fólkaatkvøða til, um so er  at heimastýrislógin skal broytast, sjálvt um tað ikki stendur í sjálvari lógini, og tá ið tað nú verður sett í viðmerkingarnar til stýrisskipanarlógini, so verður sagt, ella varð upplýst fyri nevndini, at tað vigaði so mikið sterkt, at talan um eitt neyvari tilknýti til ES ikki kann fara fram uttan eina fólkaatkvøðu. Tosið um innliman í ES er tokutala, tað kann ikki koma uppá tal at lima ein part av einum øðrum landi inn í ES, skal sambandið tosa um innliman í ES, so skulu vit fyrst hava sjálvstýri, eina frælsa tjóð í einum sjálvstøðugum landi. Vilja teir ganga tann vegin, so eru vit nokk fleiri her í húsinum, sum vilja verða at tosa við.

Viðvíkjandi órininum og valbærinum, so eri eg samdur í tí, sum fleiri hava ført fram, at tað er ikki tað sama, men eg loyvdi mær at nevna tað í sambandi við eitt mál, hvar ið løgtingið, tað fólkavalda tingið, og tað ákærandi valdið standa upp ímóti hvørjum øðrum, og tað er rætt, at Helena Dam á Neystabø, hvørki hon ella nakar annar her í tinginum, hevur atkvøtt ímóti hesum máli, men tá man atkvøður fyri at koyra tað í formansskapin aftur, sum hevur ligið við tí í fýra mánaðir frammanundan, uttan nakra grundgeving, so haldi eg ikki, at man er serliga áhugaður í at fáa tikið hetta órinið frá einum tingmanni ella at avgreiða málið í heila tikið.

Viðvíkjandi at fáa lógarverju ímóti skuldarbinding inn í stýrisskipanarlógina, so er tað neyvan nakað, sum, tað vildi verið heilt ótraditionelt og heilt óvanligt at gjørt tað í eini tílíkari lóg, men hinvegin kann nevnast, at donsk kreditfeløg eru sambært týskari lóggávu dømd stórar endurgjaldsbøtur fyri at hava lænt til eitt nú summarhúsøki í Norðurtýsklandi, hvar tey í prinsippinum skuldu vita, at hesi feløg ikki høvdu førleika fyri at umsita tær lánsveitingar, sum teyr fingu, og kreditfeløgini eru also har dømd til at tapa stóran pening.

Lat meg nevna eitt aftrat, sum kanska ikki er nevnt her nóg týðiliga, so skal eg gevast harra formaður, tað er, at tað, sum verður samtykt, at løgtinginum nú, tað er eitt diktat til tað komandi løgtingið. Tað kann ikki broytast ein stavur í tí lógaruppskoti, sum verður samtykt her í tinginum, ella nær tað nú verður. Takk !

Tordur J. Niclasen (uttanfl.)
Harra formaður. Eg má siga, at tað hevur verið hugaligt at sitið í nevndini og fingið hetta arbeiðið frá hondini, og parturin hjá formanninum hevur ikki ligið eftir fyri at fáa álitið gjørt, og eg haldi, tað hevur verið gott samskipað, og nevndin hevur arbeitt ógvuliga seriøst. Tað, sum harmar meg eitt lítið sindur, og tað, sum fær meg at vera eitt sindur keddan, tað er niðurstøðan hjá Sambandsflokkinum, har Sambandsflokkurin treytar sær, at uppskotið hjá teimum skal vera samtykt, fyri at teir kunnu taka undir við stýrisskipanarlógini. Nú er tað langt frá mær at standa her og gera samgongur til aftaná komandi løgtingsval, tað verður mær langt frá, men eg dugi at síggja tað, at verður tað fasthildið um hetta, og tað skuldi hent, at Sambandsflokkurin fekk møguleikar fyri at komið í eina samgongu og framvegis heldur fast við aftaná valgið, at stýrisskipanarlógin tá heldur ikki skal broytast, so eru tvey ting ein logisk avleiðing, antin tað at stýrisskipanarlógin fellur og harvið verður útskotin 4 ár fram í tíðina, ella tað at Sambandsflokkurin útihýsir seg sjálvan frá einum samgongumøguleika, einum landsstýri.

Eg haldi, at Sambandsflokkurin eigur at gera Føroya fólki hetta greitt áðrenn valgið. Takk fyri.

Atli P. Dam (jv.)
Nevndin sigur, at hon er greið yvir, at nýggja skipanin við ráðharrastýri kemur at krevja umfatandi fyrireikingar, og heldur tí, at hesin partur av lógini eigur at koma í gildi nakað seinni. Hesum eri eg samdur í. Eg eri bangin fyri, at løgtingið als ikki hevur gjørt sær greitt, hvussu stórar fyrireikingarnar verða. Vit hava roynt í nøkur ár at umskipa umsitingina í Tinganesi, tað er komið lítið áleiðis, og tíðirnar eru eisini soleiðis, at tað hevur verið torført at fáa pening til útbygging av umsitingini, effektivisering av henni. Eg vildi tí mælt til, at tað millum 2. og 3. viðgerð verður gjørt eitt uppskot, sum sigur, at ígildiskoman av ráðharrastýrinum, hon verður ásett við vanligari løgtingslóg, so kann tað koma í gildi í 1996, um man heldur seg verða lidnar við fyrireikingarnar, og tað kann eisini koma í gildi nakað seinni, tað eru ávís viðurskifti, sum eg eri ivasamur um, hetta, at landsstýrismenn skulu leggja tingsessin niður, tað eri eg ivasamur um, tað demokratiska prinsippi í tí. Eg eri eisini ivasamur um, hvussu løgtingið fer at reagera tá ið tann fullkomni skilnaðurin, sum ætlaður er at gera ímillum løgtingsins ávirkan og landsstýrisins, kemur til viðgerðar í einum reellum løgtingsuppskoti, men lat tað fara, nokk takið eg undir við hesi lógini, men vildi, sum sagt, mælt til hasa lítlu broytingina, at man tryggjar sær, at man hevur stundir til at fyrireika veruliga ta umsiting, sum krevst av einum ráðharrastýri.

Birgir Danielsen (ff.)
Harra formaður. Eg havi sitið og lýtt á, og eg havi lisið hetta uppskotið, og eg havi heft meg við ta mótstøðu, sum tykist at vera ímóti broytingum sum hesum her, hvørja ferð ES spurningurin kemur uppá tal. Tað havi eg givið úttrykk fyri í tinginum fleiri ferðir, at ES er har, og ES kemur at ganga sína gongd, tað kemur at menna seg, og tað er okkara marknaður og tað verða vit avhengiir av, og vit verða uppaftur meira avhengiir av hesum, um vit blíva limir ella ikki, tað veit eg ikki, tað vildi eg mettk at vit verða, annaðhvørt vit vilja tað ella ikki vilja tað, fyrr ella seinni, tí eri eg eitt lítið sindur skuffaður yvir, at man ikki reiðiliga kann hava eina greiða støðu nú til, hvussuleiðis hetta her skal gerast ella ikki gerast. Eg skal tí siga frá, at eg takið undir við hasum broytingaruppskotinum 7 á síðu 23 hjá Sambandsflokkinum, tí tað kemur at gera tað lættari hjá okkum í framtíðini at viðgera okkara viðurskifti við ES, men eg taki ikki undir við tí upp á tann mátan, at tað er ein treyt fyri at taka undir við meirilutanum annars, eg vil atkvøða fyri hasum uppskotinum, fellur tað, so atkvøði eg eisini fyri broytingini hjá tí stóra meirilutanum, men eg vil hava loyvi at harmast um, at tað skal fella. Takk fyri.

Anfinn Kallsberg (ff.)
Harra formaður. Lat meg fyrst siga, at eg taki als ikki undir við undanfarna røðara um at taka undir við hasum uppskotinum hjá sambandsmonnum, tí hatta er nevniliga ógjøgnumførligt. Tað, sum fekk meg at biðja um eina viðmerking, var tað, ið Hergeir Nielsen førdi fram um órinið hjá einum tingmanni, og tað vil eg siga, at vit í formansskapinum hava viðgjørt tað málið, beint eftir at tingið hevði beint tað aftur í formansskapin, og tað er eitt álit skrivað, sum eg havi skrivað undir fyri at leggja aftur fyri tingið nakrar heilt fáar dagar eftir, at málið kom aftur til formansskapin, so Hergeir Nielsen skal, ið hvussu so er, skriva sær aftan fyri oyrað, at tað er ikki allur formansskapurin, sum hevur ligið oman á hesum málinum, tað er kanska møguligt, at hetta málið í eitt longri tíðarskeið hevur verið gjørt til eitt samgongumál, heldur enn eitt mál, sum formansskapurin skal taka sær av, og tað skal eg vera samdur við honum í, at tað er sera, sera óheppið.

Formaðurin:
Eg vil hiðani avvísa, at hatta málið nakrantíð hevur verið talan um eitt samgongumál, og tað er burturvið at koma við einum tílíkum pástandi sum hasum. Síðani fær Vilhelm Johannsen orðið til eina viðmerking.

Vilhelm Johannesen (jv.)
Harra formaður. Mín viðmerking skal verða til tað, sum Birgir Danielsen segði her í samband við broytingaruppskoti hjá Sambandsflokkinum seinast í álitinum. Í mínum hugaheimi er hatta uppskotið hjá Sambandsflokkinum fullkomiliga óneyðugt, tí eg haldi, at allir eru samdir um, at skuldu Føroyar gjørst partur av ES sum partur av danska ríkinum, so verður neyðugt at broyta heimastýrislógina. Lesa vit stk. 2 í § 56 í uppskoti landsstýrisins, so stendur har við formansins loyvi. Verður heimastýrislógin broytt kunnu uppskot um at broyta hesa løgtingslóg ????? heimastýrislógini verða samtykt og staðfest eftir vanligum reglum, tað vil siga, at koma vit í ta støðu, at ein meiriluti her á tingi, at tann klausulurin, sum er yvir fyri EF frá danskari síðu um, at Føroyar ikki eru partur av ES, at tann klausulurin verður avtikin, so vil tann meirilutin eisini samtykkja at broyta heimastýrislógina, tað er ein neyðug treyt fyri, at Føroyar skulu gerast partur av ES, og tá ið heimastýrislógin er broytt, so kann stýrisskipanarlógin broytast eftir vanligum reglum. Tað stendur her í § 56 stk. 2, og eftir vanligum reglum merkir tað, at broytingin skal samtykkjast av løgtinginum einaferð uttan at ?????.

Heini O. Heinesen (tj.)
Harra formaður. Ein viðmerking til løgtingsmannin Birgir Danielsen, tá ið hann nú vil hjálpa Sambandsflokkinum at gera tað lættari at koma inn í ES og tosar um, at ES kemur at mennast og hava sína gongd, og vit vita tað, at ES er ein heimsmakt í dag, sum vit øll eiga at ræðast, og tá ið man nú tosar um, at man skal fráskriva hesum høga tingi vald, og tað skal verða nevnt at fráskriva hesum tinginum vald, tá haldi eg, at hetta er rættiliga niðursetandi fyri Føroya løgting, at man skal royna at fella slík ting inn í stýrisskipanarlógina, at vit fráskriva vald. Allir vita tað, at ES tingið er ikki annað enn ein ?????figurur, tað eru tær stóru multinationalu fyritøkurnar, sum stýra hesum heimsfelagsskapum, og ES kemur at detta sundur rættiliga skjótt, tað nýtist man ikki at verða profetur fyri at finna út av tí, tað er stríð suðuri í Europa, og har verða øll tey londini noydd at fara inn í tað stríðið og halda skil á hvørjum øðrum, og hatta eru niðurbrot av demokratinum, og hatta er størsta hjálandaríkið, sum nakrantíð er uppfunnið. At Sambandsflokkurin tekur undir við hesum, tað trúgvi eg væl. So er ein viðmerking til Niels Paula Danielsen, um tað, at hann tosar um valstríð, tá man tosar um politikk her í løgtinginum í samband við stýrisskipanarlógina. Ein maður sum hevur ført valstríð alla sína tíð síðan hann kom inn í politikk bæði sum landsstýrismaður og løgtingsmaður. Um tað er tað, hann meinar, so nýtist man ikki at útvarpa hetta orðaskiftið her, og eg haldi ikki, tað er nakað valstríð, um man sigur sína meining her, tað er nógv for lítið sagt, og so kann man eisini tosa um hetta her, at man skal fráskriva sær vald. Vit hava eitt gott dømi um teir felagskommunalu stovnarnar, hvussu kommunurnar hava fráskrivað sær vald og harvið eru settar í botnleysa skuld, eg kundi nevnt fleiri dømir, bæði IRF og kommunala brennistøðin í Havn, SEV og onnur ting, hetta er ein tann størsta skuldin vit hava í dag.

Jógvan Sundstein (ff.)
Harra formaður. Nú hevur tað verið eitt ávíst orðaskiftið um uppskotið hjá Sambandsflokkinum um broyting av § 56, 2 sum í veruleikanum, og tað siga viðmerkingarnar møguleikan fyri, at Føroyar verða innlimaðar ikki við limaskapi, men innlimaðar í ES. Tað eri eg ímóti, og tað havi eg sagt í nevndini, og tað er so eisini váttað av formanni Fólkafloksins her. Nú var eg skuldsettur í áðni av Edmundi Joensen fyri at føra valtalur her frá tingsins røðarapalli, og tað geri eg av góðum grundum ikki, ið hvussu so er ikki persónliga, men nú fari eg kanska eitt sindur út um evnið, tí hetta er seinasti møguleiki, og hetta verða míni seinastu orð her á Føroya løgtingi, og eg vil hervið heita á teir limir, teir sum eru í tinginum í dag, og sum koma aftur í tingið, og øll tey sum ikki eru í tinginum í dag, og sum koma inn í tað nýggja tingið, fyri alt í verðini, latið tykkum ikki tøla til at innlima Føroyar inn í ES, tað verður størsta vanlukka fyri hetta samfelagið, nógv størri enn tann kreppa, vit eru í í dag. Gerast vit limir av einum felagsskapi, sum gongur sína undirgongd í møti, hon mennist í nøkur ár, og so smokkar hon saman aftur, hon hevur ikki skapt nakra vælferð, ið hvussu so er ikki nakra veruliga vælferð, men hon er ein ólukka fyri Europa og verður ein ólukka fyri Europa, latið okkum halda okkum uttanfyri og tí eisini bjarga skinninum, tá ið tann stóri búskaparligi jarðskjálvtin kemur um nøkur fá ár.

Edmund Joensen (sb.)
Harra formaður. Tað sær út sum hetta uppskotið hjá Sambandsflokkinum fær ta stóru umrøðuna í dag, meðan menn als ikki tosa um annað í broytingum í stýrisskipanarlógini, men hetta er neyðugt at tosa um, og Birgir Danielsen skal hava takk fyri, at hann tekur undir við okkum, hann skilir trupulleikan, eg eri bangin fyri, at teir flestu hava ikki skilt, hvat tað snýr seg um. Tað eru tvær tulkingar av, hvussu føroyingar kunnu lata frá sær suverenitet, annar er við at broyta heimastýrislógina og síðani viðtaka tað í tinginum aftaná, sum broytir stýrisskipanarlógina, og so nýtist man ikki nakra fólkaatkvøðu. Hin tulkingin er, at hon kann bara broytast sum ein vanlig stýrisskipan, tað vil siga yvir tvey valskeið. Fyri at hetta skal standa púra greitt og ikki mangla í einum nýggjum stýrisskipanaruppskoti, so hava vit skotið upp, at tað skal standa púra greitt, tað skal gerast við, at løgtingið viðtekur tað ,og at tað verður skrivað út til fólkaatkvøðu. Hetta burdi ikki verið nakað stórt krav til løgtingið, hetta er tað, sum øll onnur ting rundan um okkum hava sum treytir.

Tá Jógvan Sundstein sigur, at hann fráræður at fara upp í ES undir nøkrum umstøðum, og hetta er nakað, sum dettur sundur o.s.v. Vit hava sæð hansara metingar um øll møgulig viðurskifti, eg skal ikki nevna øll av teimum, men vit minnast avtalurnar við danskararnar og bankarnar o.s.v., hann hevur tikið feil ferð eftir ferð, tí sær hetta samfelagið soleiðis út. Hann hevur sjálvur skotið upp, at vit alternativt fara upp í ES sum ein partur av Danmark, skulu gera eina unión saman við Íslandi og Grønlandi, og eg kann siga Jógvan Sundstein, at problemið um at avgeva suverenitet verður akkurát tað sama, sum tá við at avgeva suverenitet í eini unión, sum at avgeva hann undir verandi skipan.

Nú var eg sjálvur tann, sum skeyt upp at velja størsta flokk til formann, og at formenninir í flokkunum skuldu luttaka í hesi nevndini her. Eg eri eitt sindur keddur av, at Vilhelm Johannesen kemur her upp við eini tulking, sum ikki er í samsvar við tað, sum vit fingu at vita í stýrisskipanarnevndini av serfrøðingum, og tað eri eg eitt sindur keddur av, men eg hopi, sum sagt, at tingið er so mikið at sær komið, at tað fer at samtykkja uppskotið hjá Sambandsflokkinum allíkavæl. Takk fyri harra formaður.

John Petersen (ff.)
Harra formaður. Tað er ein stutt viðmerking til nakað av tí, sum Edmund Joensen var inni á. Nú skal eg ikki fara at forsvara Jógvan Sundstein, tað fer hann at klára sjálvur, men tað er nú soleiðis, at Jógvan hevur klárað at gjørt onkrar dømingar um samfelagsviðurskifti, men tað er synd at siga, at Sambandsflokkurin ella leiðarar Sambandsfloksins hava klárað at gjørt nakra sum helst døming um viðurskifti í Føroyum og enn minnið um ta støðu, sum samfelagið er í. Eg haldi tað er burtur við at blíva við at halda fram, og eg má siga eisini  til floksfelagan hjá mær, Birgir Danielsen, tað er burtur við at halda áfram við ES, soleiðis sum menn føra hetta fram, tí vit vita jú tað, at skulu vit inn í ES við nøkunlunda ábyrgd so mugu vit inn sum ein sjálvstøðug tjóð, og tað er eingin av hesum, sum vil tað, Sambandsflokkurin vil tað ikki. Vit skulu inn sum ein partur av Danmark, vit skulu knýtast fastari til tað stýrið, sum í dag hevur skapt so stórar trupulleikar í tí føroyska samfelagnum, sum hevur niðurbundið soleiðis, at tað føroyska samafelagið ikki fær loyvi at fóta sær aftur, so um tit vilja geva avkall upp á alt, sum eitur føroyingur og alt, sum er vinnulív í Føroyum, so skulu tit fara inn í ES. Tað er møguligt, at okkurt rækjuvirki fær loyvi at verða eftir, men til upplýsingar kann eg siga tað, at teir eksportera fyri 500 mió. til japanesararnar av rækjuproduktum, teir hava ongan trupulleika, sjálvt um teir liggja mílavís longri frá okkum við nógv størri trupulleikum, tað vísir bara, hvussu trongir skógvar eru, sum hesir menn ganga í, sum nú diskutera um ES, teir klára ikki, at tað eru aðrar loysnir, men teir vilja kasta seg í føvningin á hesum felagsskapinum, og so skal hann orna alt fyri okkum ella danskarar, tí fari eg at taka undir við tí, sum Jógvan Sundstein segði eisini, og mæla frá, og vóni ikki, at tann dagur upprennur, at vit fara inn í ES í tí skipan, sum tað føroyska samfelagið hevur við tann danska statin.

Birgir Danielsen (ff.)
Harra formaður. Tað var ikki meiningin við míni viðmerking, at tað skuldi gerast eitt orðaskifti um, hvørt vit skuldu gerast limir í ES, ella vit ikki skuldu gerast limir í ES, tað haldi eg fyri sovítt er hesum uppskotinum fullkomiliga óviðkomandi, og eg haldi, at formaðurin átti at steðgað orðaskiftinum, tá diskussiónin er um tað. Tað einasta, eg vildi gera vart við og gera galdandi, tað var, at vit skuldu ikki formulera hetta orðaskiftið soleiðis, at tað bleiv torførari hjá okkum at draga teir fyrimunir burtur úr einum samstarvi við Europa framyvir, tað var mín einasta hensigt við tí, og tað sær út sum um, og eg vil endurtaka tað, at hvørja ferð man nærkast trupulleikanum ES, so blíva summir menn febrilskir, tí tað má fyri alt í verðina ikki henda, men tað sær út fyri mær, sum teir gloyma, at vit hava eitt samskifti við ES, vit útflyta 80% av øllum okkara útflutningi til Europa, og hesi 80% tað er alt, sum týðir uppá, at tey blíva bæði 85% og 90%, áðrenn vit hava sæð okkum um, og tí koma vit ikki burtur frá, at samstarvið við Europa, annaðhvørt tað kemur at eita ES ella nakað annað í framtíðini, verður av ómetaliga stórum týdningi, og har mugu vit hava tann endaliga fleksibilitetin. Takk fyri.

Finnbogi Arge (sb.)
Harra formaður. Eg skal ikki fara inn í hesa diskussiónina um ES, bara biðja tingmenn gloyma Sambandsflokkin í sambandinum eina løtu, og minnast til, at tað er tað føroyska vinnulívið, sum ynskir marknaðaratgongd til tann størsta marknaðin, tað er har okkara fiskur ferð. Munurin millum tað, sum meirilutin í nevndini er komin til, og tað, sum álitið segði, var gjørt, tað var, at nú kann ein triðingur av tingmanningini ikki krevja 3. viðgerð útsetta í 12 dagar, sum lagt var upp til, og vit kunnu heldur ikki fáa ein triðing av tingmanningini til at krevja eina fólkaatkvøðu. Sambandsflokkurin harmast um, at vit ikki kunnu varðveita tey tingini, sum nevndin var komin til, sum skrivaði álit. So er tað eitt aftrat, sum undrar meg stórliga, og tað er tað, at meðan nevndin, sum skrivaði tað álitið, kom til ta niðurstøðu, at man kundi hava 32 tingmenn, so kemur meirilutin nú til ta niðurstøðu, at vit kunnu hava 33 tingmenn. Í mínari verð so gongur man skeiva leið, tað er sikkurt rætt, at man skal hava ólíka tal, men at fara og økja um talið á tingmonnum í dag, tað, haldi eg, er púra burturvið.

Tordur J. Niclasen (kffff.)
Harra formaður. Til Finnboga Arge vil eg siga í samband við talið av tingmonnum, so er ein minniluti har, sum skjýtur upp, at talið verður 27, so hann er vælkomin at taka undir við tí. Tað, sum fekk meg nú at biðja um eina viðmerking, tað var meir hetta, tey skilagóðu orð, Jógvan Sundstein førdi fram í áðni viðvíkjandi støðuni hjá Sambandsflokkinum til ES spurningin soleiðis, sum tað kemur fram í hesum áliti. Jógvan Sundstein segði nakað soleiðis, at hetta, sum Sambandsflokkurin førdi fram her, endamálið við tí, var bara at gera tað lættari hjá okkum at innlimast í ES. Eg haldi, at vit hava, eg sjálvur við havi gjørt Sambandsflokkinum órætt, tá eg ferð aftan á ferð havi sagt, at Sambandsflokkurin er tann einasti flokkur, sum gongur inn fyri hesum. Í dag hava vit fingið staðfest, at ein partur av Fólkaflokkinum er púra samdur við Sambandsflokkinum í hasum sjónarmiði.

Eg haldi, at tað var ógvuliga áhugavert tað, sum John Petersen førdi fram, í samband við at grønlendingar útfluttu fyri ikki minni enn 500 mió. kr. til japanesarar. Birgir Danielsen førir fram her, at vit sum ein kensgerning útflyta 80% til ES, og hann helst kemur at veksa, soleiðis sum Birgir Danielsen tók til. Eg havi onkuntíð verið inni á tí fyrr, at sannleikin er tann, at vit eftirhondini er blivin ógvuliga sárbar, hvat eksportinum viðvíkir, tí man kann næstan siga, eg veit ikki, um tað hevur verið tilvitað ella ikki, men at vit í hesi árini, sum farin eru, orsakað av okkara eksportvinnu ella teimum, sum hava skipað fyri eksportinum, fyrst og fremst av Føroya Fiskasølu, at vit eru knýtt nærri og nærri hesum felagsskapi, sum eitur ES, so hetta, sum Birgir Danielsen førir fram í dag, er ikki nakað nýtt fyribrigdi í hansara hugaheimi, tí vit eru, sum árini eru farin, hvat eksportinum viðvíkir knýtt nærri og nærri at ES, og tað er væl møguligt, sum onkur var inni á, at tað verður tvørligt at gera okkum leys ella meira leys av hesum felagsskapi, hvat eksporti viðvíkir, men aftur til orðini hjá John Petersen, har hann vísir til støðuna hjá gjønlendingum yvir fyri japanesarum sambært útflutningi, til aðrar avtalur við ES enn tær, sum í dag fyriliggja. Men limaskap ella innliman, nei takk.

Edmund Joensen (sb.)
Tað var ein viðmerking til Tord J. Niclasen, hann sigur, at Sambandflokkurin vil gera tað lættari at fara inn í ES. Tordur J. Niclasen hevur heldur ikki skilt, hvat málið snýr seg um, tí nevniliga við tí tulking, sum landsstýrið hevur, og sum tingið gevur úttrykk fyri at tað gongur inn fyri, er tað tann lættasti mátin, tað krevur bara eina broyting í heimastýrislógini, og eina viðtøku á Føroya løgtingi, tað er absolut tann lættasti mátin, tað er hin mátin, um hin tulkingin vinnur, tað er tað, sum uppskotið hjá Sambandsflokkinum gongur út uppá, so skal tað viðtakast í tinginum her, umframt skulu vit hava eina fólkaatkvøðu.

Nú hopi eg, at hatta er rættað, harra formaður.

Formaðurin:
Síðani vóru tað ikki fleiri viðmerkingar. Ætlanin er, at tað skal vera løgmaður, sum endar hetta orðaskiftið.

Marita Petersen, løgmaður (jv.)
Harra formaður. Eg haldi, at tað er gott, og tað er rætt, at tingmenn hóast tað politisku støðuna, sum tók seg upp, hava viðgjørt málið um eina nýggja stýrisskipan. Tað hevur verið tosað um, hvussu tíðin hevur verið, og umstøðurnar hava verið at arbeitt við hesum, og serliga hevur verið funnist at, at tann politiska viðgerðin ikki hevur verið nóg gjøllig. Tað er rætt, at tað kundi verið friðaligari uttanum, um tingmenn ikki skuldu út í valstríð, men tað, sum eg havi fingið varhugan av av nevndini, sum hevur sitið og arbeitt, so hevur hon arbeitt ógvuliga miðvíst og dúgliga og tað er eisini komið nógv burturúr. Eg kann siga um tann fund, sum eg havi verið á, at, tað haldi eg, var ógvuliga kvalifiserað. Úrslitið bleiv so tað, at menn mettu, at tað var rætt at fáa eina slíka broyting ígjøgnum, tí nógvar av hesum, sum standa í nýggju lógini, eru neyðugar broytingar. Eg skal gera nakrar heilt fáar viðmerkingar til tey ymsu uppskotini, tað vil siga tað uppskotið, sum stýrisskipanarnevndin legði fram, tað, sum landsstýrið legði fram, og tað, sum nú løgtingsins stýrisskipanarnevnd hevur lagt fram, og har eru komnar frá løgtingsins stýrisskipanarnevnd eru komnar eini 17 broytingar, og eg vil siga tað, at tær eru av einum slíkum slag, at principielt sum so er ikki nakar munur á tí, og tí, sum landsstýrið legði fram. Tann einasta, sum kann nevnast sum serlig broyting, er § 32, har tingnevndin hevur uppskotið... ella skipanina aftur til, at løgtingsmenn sum koma í landsstýrið, antin sum landsstýrismenn ella sum løgmaður, skulu niðurleggja starvið hjá sær, tað er fyri so vítt ein prinsipiel broyting.

Formaðurin:
Marita Petersen, løgmaður, hevur orðið.

Løgmaður:
Tað er so ymiskt, hvat ið er í ymiskum parlamentum. Í Danmark og Noregi hava tey, ið hvussu so er, heilt ymiskt, og tað kunnu verða ymsar metingar um tað, og tað trúgvi eg ikki fer at skilja partarnar, um hendan skipanin verður innførd, og ið hvussu so er, kann man siga tað, at hon verður nógv betri fyri tingbólkarnar sum so, tí tað kann taka nógv burtur av tingbólkunum, um meginparturin av tingmanningini situr í landsstýrinum. Eitt annað, sum verður nevnt her, er spurningurin um tingmannatalið; ført verður fram, at tað er ov stórt, tað vil eg eisini sjálv halda, at tingmannatalið er ov stórt, bæði 32 og 33. Men soleiðis, sum lógin er orðað, so er tað mesta talið, og einki er í vegin fyri, at løgtingið, sum kemur aftaná, kann broyta talið av tingmonnum niðureftir til eitt nógv lægri tal, og tað vildi helst eisini verið skilagott, so um ikki tað lægra uppskotið fær nóg nógva undirtøku.

So var tað Atli P. Dam, sum nevndi viðv. ráðharrastýrinum, hann helt, at tað var ikki rætt at seta ein ávísan dag á, tí hann ivaðist í, um fyrisitingin kundi vera til reiðar at taka við einum ráðharrastýri um tvey ár. Sjálv eri eg ikki so bangin fyri tí, men eg haldi, at tað uppskotið, sum hann nevndi, var eisini eitt uppskot, sum takast kundi undir við, so tað var ikki nøkur prinsipiel broyting av tí.

So er tað ein ting, har sum landsstýrið og nevndin í tinginum eru samd, men hava broytt tað í mun til tað, sum tann stýrisskipanarnevndin, sum sat og gjørdi tað upprunaliga uppskotið, tað er viðv. møguleikanum at fáa fólkaatkvøðu og møguleikanum fyri at útseta 3. viðgerð, og tað verður víst á, eg haldi, tað var formaðurin í Sambandsflokkinum, sum vísti á tað, at hetta vóru grundlógartryggjaði rættindi, sum danir høvdu, og sum vit føroyingar ikki fingu. Men eg haldi, tað vera rætt at siga tað, eisini fyri formanninum í Sambandsflokkinum, at um hann kannar eftir, hvør tann søguliga grundgevingin er fyri, at hesi viðurskiftini komu inn í grundlógina í 1953, ta donsku, so var tað tað, at í Danmark hendi tann broytingin, at man fór frá einum tveykamars systemi yvir til eitt eittkamars system. T.v.s. man fór burtur frá landstinginum, og landstingið hevði í alla tíð, tað hevði verið, virkað sum ein konservativur faktor, t.v.s. ein sum forðaði fyri, at onkrar ov sprelskar avgerðir hjá fólkatinginum fóru ígjøgnum uttan víðari. Tí var tað væl frá tí konservativa partinum av politikarum eitt ynski um, at man fekk okkurt annað í staðin fyri, og tað hevur verið mett, at fólkið er meira konservativt enn politikarar, kann man ið hvussu lesa út frá hesum. Hetta, sum eg sigi, stendur í viðmerkingunum til ta donsku grundlógina, so man kann fáa tað søguliga at vita, hví tað er so. Vit í Føroyum hava ikki havt eitt tveykamars system, so eg haldi ikki nakra orsøk vera til at koyra hesar seinkandi skipanirnar inn í okkara system. Men eg vil eisini siga tað, at hóast tær høvdu verið við, so hevði eg eisini hildið, at tað hevði verið eitt framstig fyri føroyingar at fingið eina stýrisskipan, sjálvt um hesar seinkandi skipanirnar vóru koyrdar inn. Tað var ikki nakað prinsipelt sum so, sum var orsøkin ti,l at tað ikki kom við, vit hildu bara tað var óneyðugt.

Eg haldi ikki, at eg skal gera fleiri viðmerkingar til sjálva broytingarnar, eg kann stórt sæð taka undir við øllum, og eg haldi tað vera gott, at tað er komið so langt. Tað var onkur, sum helt, at tað var eingin grund til at viðgera eina stýrisskipanarlóg, tað, sum vit skuldu gera, var at avtaka heimastýrislógina, men sjálvt um vit avtaka heimastýrislógina, so skulu vit hava eina stýrisskipan í hesum landinum, so hon er neyðug undir øllum umstøðum. Um tað er hendan heimastýrislógin, ein broytt, ella ein onnur, sum vit hava, so eru vit noydd til at hava eina stýrisskipannarlóg í hesum landinum. Tí kann man ikki bara seta tað til viks.

So var tað støðuna hjá Sambandsflokkinum til hetta uppskotið, og tað, sum er komið fram í nevndini, soleiðis sum eg lesi tað, so sigur Sambandsflokkurin tað, at Sambandsflokkurin ..."tekur sami minniluti tí undir við uppskoti meirilutans", og eg skilji, at tað er tað, at teir taka undir við, at vit fáa eina stýrisskipan við teimum broytingum, sum meirilutin skjýtur upp. Men so hava teir eina treyt, og tað er, at teir skulu hava eitt nýtt stk. 2 í § 56. Eg skilji tað, at Sambandsflokkurin og serliga formaðurin í Sambandsflokkinum hevur fleiri ferðir verið uppi og sagt tað eisini, at tað er av týdningi at fáa eina lagaligari skipan, um so er, at føroyingar á ein ella annan hátt skuldu blivið limir í ES. Men eg vil kortini heita á sambandsmenn um at taka undir við hesum uppskotinum frá meirilutanum, sjálvt um teirra treyt ikki fær meiriluta, tí at vit verða ikki verri fyri, um vit samtykkja hetta, ella vit slet einki samtykkja, so eg vóni, at Sambandsflokkurin leggur størri dent á at taka undir við uppskotinum enn at fáa treytina við.

So kundi tað eisini verið eitt hugskot, at eitt komandi ting segði, at tað er helst rætt nú, tá vit fáa eina nýggja stýrisskipan, at fylgja við, hvussu virkar hon, tað eru nøkur viðurskifti, sum ikki eru nóg neyvt viðgjørd, m.a. hvussu skal tað ganga, um vit geva part av okkara suvereniteti frá okkum í sambandi við møguligan limaskap í millumtjóðafelagsskapi. Tað kundi verið ein ógvuliga týdningarmikil uppgáva hjá einari parlamentarikara nevnd at viðgjørt aftaná eitt val. So eg vil mæla til og heita á Sambandsflokkin og hini, sum eru ivasom, hóast alt at taka undir við hesum, tí eg haldi ikki, tað er rætt at siga, at tað, sum verður samtykt her, er eitt diktat til eitt komandi ting, tað er nevniliga ikki eitt diktat til eitt komandi ting, men ein møguleiki at taka støðu til hetta. Fellur tað, so hava teir slettis ikki havt ein møguleika, so hava vit frátikið tí komandi tinginum tann møguleikan, hetta er ein møguleiki hjá einum komandi tingi at taka undir við hesum uppskotinum. Er tað soleiðis, at samansetingin av tinginum er soleiðis, at teir ikki vilja taka undir við stýrisskipanaruppskotinum óbroytt, so er eingin meira skaði hendur; men við at samtykkja hetta og taka undir við tí, so geva vit einum komandi tingi møguleika til at taka støðu til hetta málið, fellur tað, ella taka vit ikki undir við tí, so hava vit frátikið teimum tann møguleikan. Tí fari eg inniliga at heita á øll tey ivasomu um hóast alt at taka undir við hesum her og so arbeiða víðari við tí. Tað er rætt, at ein skipan í sjálvum sær er ikki nøkur trygd, men eg haldi, at tær broytingarnar, sum eru farnar fram her, eru ein roynd at gera skipanina, sum vit hava, betri, men hon verður ikki meira góð enn tey fólkini, sum umsita hana, t.v.s teir politikarar, sum koma at arbeiða her.

Sum sagt, eg vóni, og eg vil mæla til, at øll í tinginum atkvøða fyri skipanini, hóast hon ikki er júst tað, sum øll kundu hugsað sær, tí hon er ein bati, og allur bati bøtir. Takk fyri.

Edmund Joensen (sb.)
Tað var ein viðmerking til løgmann. Hon heitti á Sambandsflokkin um at taka undir við uppskotinum, sjálvt um uppskotið hjá Sambandsflokkinum ikki bleiv samtykt. Her skal eg gera løgmann varugan við, at vit undir viðgerðini av stýrisskipanarlógini hava havt øgiliga nógv broytingaruppskot, og tey ganga út uppá tað, sum hon segði standa í tí donsku grundlógini um, at minnilutar kunnu krevja málið til fólkaatkvøðu, og at 3. viðgerðir kunnu útsetast. Vit hava havt eitt uppskot um at minka tingmannatalið munandi, vit hava havt uppskot um, fyri at gera tað smidligari og bíligari fyri tað føroyska samfelagið, at vit skulu hava rættareind o.s.v., men hesi tingini hava vit ikki fingið ígjøgnum. Men fyri tann skyld, so taka vit undir við stýrisskipanarlógini.

Men so er tað sovorðin fundamental ting, sum vit síggja, tað føroyska samfelagið hevur so ómetaliga nógv brúk fyri, og tað er sikkurt ein meiriluti í fólkinum fyri tí eisini, vit síggja jú, hvussu skjótt tað broytist. Fyri tveimum og einum hálvum ári síðani so var tað bara gott 20% av íslendarunum, sum vóru fyri ES-limaskapi, í dag eru tað 60%, sum treytaleyst taka undir við honum, og heili 83% siga ja, um Noreg og Svøríki fara uppí, og íslendarar annars fáa ein fiskiveiðipolitik, sum teir eru nøgdir við. So hendan treytin er ófrávíkilig, tað kann eg siga javnaðarmonnum, eg fari at mæla teimum til, teimum 10 at reisa seg upp í fullari longd saman við Sambandsflokkinum. Takk fyri.

Formaðurin:
Eg skal siga frá, at ætlanin er..., løgtingsformaðurin fer at heita á formenninar í tingbólkunum at koma á ein stuttan fund aftaná hetta orðaskiftið. Annars verður fundurin uppafturtikin kl. 14.00, og tá fer atkvøðugreiðslan fram. Niels Pauli Danielsen hevur biðið um orðið til eina viðmerking.

Niels Pauli Danielsen (kffff.)
Harra formaður! Eg skilti ikki heilt løgmann, tá ið hon segði, at fellur málið, so hevur eitt nýtt ting ikki møguleikan, so frátekur man møguleikan hjá einum nýggjum tingi at viðgera málið, tað er tað slettis ikki. Tað fyriliggur eitt álit frá eini stýrisskipanarnevnd, og tað álitið kann reisast aftur sum eitt nýtt mál í einum nýggjum valskeiði, í einari nýggjari tingsetu. So eg skilji ikki hatta argumentið har, er tað soleiðis, at álitið hjá stýrisskipanarnevndini verður gjørt til einkis, um tað fellur? Tað verður tað ikki. Tað er frítt at reisa aftur sum eitt nýtt tingmál og viðgera grundiga politiskt av einum nýggjum løgtingi.

Formaðurin:
Síðani fær Marita Petersen, løgmaður orðið til at enda hetta umfarið.

Marita Petersen (jv.)
Harra formaður! Eg eri gott greið um tað, at tað, sum er farið fram undir viðgerðini í nevndini í hesum málinum, hevur havt við sær, at teir ymisku, sum hava verið í nevndini, hava verið noyddir at geva seg ymiskar vegir fyri at koma til eina semju, og eg havi eisini skilt tað soleiðis, at tað hava fólk gjørt, tí tey mettu málið so týdningarmikið og fyri at fáa so breiða undirtøku sum gjørligt, og tí harmist eg um, at tá ið sambandsmenn hava givið seg á so nógvum økjum, sum teir leggja stóran dent á, at teir so allíkavæl í seinasta enda seta eina treyt við yvirhøvur at taka undir við málinum. Sum eg segði í mínum fyrsta innleggi, so haldi eg sjálv, at tað hevði verið ógvuliga fornuftugt at sett eina parlamentarikara nevnd at viðgera teir spurningar, sum man kanska vildi havt inn í eina stýrisskipan, saman við at nakrir nýggir politikarar verða valdir inn á ting, og her kundu teir eisini tikið spurningin upp í sambandi við avgevan av suvereniteti til millumtjóðafelagsskapir. So einaferð enn, eg haldi, at tað er eitt sindur at skáka sær undan at siga, at vit skulu broyta hatta lítla pettið har, tí annars taka vit ikki undir við tí. Eg vil mæla øllum sambandsmonnum til at gera tað, tí at eg haldi tað er harmiligt, tá ið man hevur givið seg á nógvum prinsipiellum økjum, at man so brúkar eitt av hesum málunum sum umbering.

So eg vóni, at vit hóast alt verða samd, eingin sigur sum sagt, at hetta er tað, vit øll kundu ynskt okkum, vit kundu kanska hugsað okkum ymiskt øðrvísi, men hetta er so blivið tað, sum flest kunnu taka undir við.

So er tað Niels Pauli Danielsen. Eg havi lagt til merkis, at tá ið nakað verður sagt her í tinginum, so er hann øgiliga óførur til at misskilja ella snara orðum, og eg haldi, at hatta var ein øgiliga týðilig snaring, tí tað, sum eg segði var, at um hetta tingið tók og samtykti málið, so hevði man givið einum nýggjum tingi møguleika til at samtykkja tað eina ferð aftrat og seta tað í gildi tá beinanvegin, ella fella tað, um man helt tað. Verður tað ikki samtykt nú, hevur tað nýggja tingið ikki tann møguleikan, tí so má tað nýggja tingið nevniliga fara afturumaftur við málinum, og so vilja tað ganga 4 ár, áðrenn vit aftur standa í hesari støðu, sum vit standa í í dag. Tað er tað, sum er av týdningi, og tí vil eg halda, at skulu tingmenn í dag vísa ábyrgd, so atkvøðið fyri hesum í dag, so kann tað nýggja tingið siga: "hatta vilja vit ikki hava" ella "hatta er ov vánaligt, vit gera eitt nýtt og brúka 4 ár til tað", ella kunnu teir siga: "hetta er frægari enn tað, sum vit hava".

Also fyri ikki at seinka málinum í 4 ár, heiti eg á tykkum um at atkvøða fyri tí í dag. Takk fyri.

Formaðurin:
Tað eru ikki fleiri, sum hava biðið um orðið, tað verður ikki givið orðið til viðmerking, men tað verður givið orðið til orðið. Tað verður Edmund Joensen, sum fær orðið.

Edmund Joensen (sb.)
Harra formaður! Eg skal ikki leingja orðaskiftið nógv, skal bara endurtaka, at tað er øgiliga týdningarmikið, at tað er eitt samt løgting, sum stendur aftan fyri eina nýggja grundlóg í Føroyum, og Sambandsflokkurin hevur arbeitt øgiliga positivt í hesi nevndini, vit hava havt nógv broytingaruppskot, sum eru komin fram, sum vit hava slept, men vit hava eitt uppskot, sum, vit síggja, blívur ógvuliga aktuelt skjótt, og sum ger, at vit gera reglurnar nógv, nógv greiðari, eg haldi, tað er øgiliga harmiligt at løgmaður, sum umboðar størsta flokk, sum kann avgera hetta málið, ikki sær hvussu nógv Sambandsflokkurin hevur slakað fyri at fáa eina semju og ikki kann taka undir við okkum í hesum her málinum. Hetta er jú bara fyri at klárgera, hvussu man í einum givnum føri, um tann eina tulkingin vinnur fram um eina aðra. So eg vil líka nógv heita á Javnaðarflokkin, á løgmann, um at taka undir við okkara uppskoti, soleiðis at tað verður eitt samt ting, sum tekur undir við stýrisskipanarlógini. Takk fyri.

Formaðurin:
Tað eru ikki fleiri, sum hava biðið um orðið. Orðaskiftið er endað, atkvøðugreiðslan er útsett til seinni á hesum fundinum. Fundurin verður niðurlagdur og uppafturtikin kl. 14.00.